Buz Yükü Nedir?

Bu yazımızda buz yükü nedir ve Türkiye buz yükü haritası konusunda bilgiler vereceğiz. İncecik elektrik telinin üzerinde oluşan buz yükünü yandaki resimde görebilirsiniz.

Açık arazide bulunan iletkenler, direkler ve tesisler mevsimin soğumasıyla az veya çok miktarda buzlanmaya maruz kalırlar. Buzlanma, açık arazi yapıları işletmecilerinin en önemli problemlerinden biridir. Henüz planlama devresinde buzlanma iyi etüt edilir ve güzergah ona göre seçilirse zarar ve ziyana mani olmak, devamlılığı sağlamak o derecede mümkündür. Buz yerleşmesinin miktar, yapı şekli: Sıcaklık, Nem, Engebe ve Rüzgar faktörlerine bağlıdır.

Türkiye'nin su potansiyeli doğuda buna mukabil enerjiye en fazla ihtiyacı olan endüstri sahasının ağırlık merkezi kuzey batıda bulunmaktadır. Dolayısıyla elektrik enerjisinin büyük kısmı, Anadolu'nun bir tarafından diğer bir tarafına, takriben bin kilometrelik bir mesafeye taşınacaktır. Bu taşıma esnasında projesi yapılacak nakil hatlarının geçeceği arazinin oldukça yüksek oluğu ve iklim münasebetleri neticesi rutubetli bölgeleri aşması gerektiğinden buzlanma ile yüklenme suali ön planda kendini gösterecektir.

Kırağı:
İğne pul, tüy veya yelpaze şeklinde olanları mevcuttur. Genel olarak az meyilli arazilerde teşekkül eder. Gök yüzünün açık, havanın rüzgarsız veya hafif rüzgarlı olması lazımdır. 0 C'nin altına düşmüş doymuş hava kütlesinin bulunması şarttır. Hava hatları için korono bakımından önemlidir.

Kristal Kırağı:
Seyrek yaprak, açılmış tüy şeklinde olurlar. Belirli bir kristal yapıları mevcuttur. Tutma kuvvetleri çok az olduğu için hafif bir sarsıntıyla derhal koparlar. Hava hatları içi pek tehlikeli değillerdir.

Don:
Aşırı doymuş sis taneciklerinin süblümasyon tesirinde donması ile teşekkül eder. Sert tane yapısındadır. Tutma yüzeyine doğru lif yapı özelliği gösterir. Tel üzerinde uzun müddet kalabilir. Sıcaklık yükseldikçe parçalanır.

Kristal Boz:
Aşırı doymuş büyük su damlacıklarını süblümasyon olmadan donması neticesinde teşekkül eder. Su berraklığında amorf veya gri renkli saydam olmayan buza denir. Tutma yüzeyi çok kuvvetlidir. Hava hatları için çok tehlikeli olup meydana gelişi çok nadirdir.

Kar Yükü:

Havanın ani değişmesi esnasında, yağan sulu kar tel üzerinde tutunur, arkadan yağacak kar bu halkayı büyültür. Yoğunluğu 0,2 veya 0,3 olduğundan tellere binecek munzam yük önemli değildir. Ancak geniş yüzey tutan bu kar yükü üzerine binecek hızlı bir rüzgar teli kolaylıkla koparabilir, örneğin doğu Karadeniz bölgesinde bu dunun çokça görülür. Karadeniz üzerinden gelen nemli hava ani olarak yükselmek mecburiyetinde kalır. Sulu kar olarak yağar, bunu takip eden kar ve fırtına teli koparır veya çokçası direkleri tepesinden eğer.

Buzlanmayı meydana getiren nedenler :
Buzlanmanın olabilmesi için bazı belli şartların bir arada bulunması gerekir.

Sıcaklık :
Buzlanma en çok + 2 C° ile — 8 C° arasında vuku bulmaktadır. — 10 C° de nem miktarı çok düştüğünden buzlanma olamaz, örneğin : daima 15°C altında olan Tortum - Erzurum hattı nehir yatağından gittiği halde buzlanma olmamaktadır. Hendek - Ümraniye arasında Sıcaklık ,+ 2°C ile — 2 °C arasında uzun müddet kaldığından buzlanma pek sık olmaktadır.

Nem :
Buzlanmanın teşekkülü nem miktarıyla sıkı sıkıya bağlıdır. (İzafi >= Bağıl = Rölatif) Nem yüzde doksandan pek düşük olmamalıdır. Sıcaklığın düşmesi ile hava daha az nem tutabilir. Dolayısıyla buz kalınlığı azalır.

Rüzgar:
Rüzgar, hızının arttığı miktarda, su buharı ve sis tanelerini cismin üzerine iteleyecektir. Buzlanma rüzgar hızı ile artar. Daimi esen rüzgar yönleri de önemlidir. Örneğin bir hava hattının dağın yamacında inşa edildiğini kabul edelim. Bu takdirde hat vadiden yükseklere doğru esmekte olan rüzgarın tesiri altında tehlike geçirecektir. Bu gibi rüzgarlar vadi içinden nehir veya göllerden aldığı buhar miktarım nakil hatlarına iletmektedir. Dar odan vadilerde güzergah tayini esnasında daimi rüzgar istikameti tayin edilmelidir. Vadi içinde rüzgar yönü vadi eksenine paralel olmalıdır. Asla vadi eksenine dik geçirilmemelidir. Bir vadiden diğer bir vadiye atlarken, hattı balayı dik olarak geçmelidir. Hava hattının hakim rüzgar İstikametine dik olması, paralel olmasına nazaran iki misli bir buzlanma meydana getirebilecektir. Rüzgar hızı 20 m/s ise buz rüzgarın esiş yönünde teşekkül eder. 20 m/s üzerinde eserse buz rüzgar yönünün aksi cephesinde buz yoğunlaşması meydana gelir. Bu, daha ziyade sabit tesislerde meydana gelir. E. N. Hattımızın iletkenleri ise dönmeye tabi tutulur ve çepeçevre buzlanma vuku bulur.

Engebe'nin Tesiri :
Buzlanmanın miktar ve oluş sayısı yükseldikçe artar. Arazi şekli buzlanmanın kısmen gelişim ve zamanla büyümesi yönünde tesir ederek oluşumu sağlayan Meteorolojik elemanları modüle eder. Rüzgarlardan korunan vadilerde buzlanma önemsizdir. Hakim rüzgar yönünde olmayan arazi kısımlarında da buzlanma ihmal edilebilir