Traversler iletkenleri taşımaya yararlar. İletkenlerin izolatörlere bağlanması, izolatörlerin de direklere tutturulabilmesi traversler yardımı ile gerçekleştirilir. Direklerde kullanılacak travers sayısı veya travers şekilleri kullanılacak iletken sayısına, gerilme kuvvetine ve ağırlığına, izolatör ve direk tipine bağlı olarak değişir.
Yurdumuzda İller Bankası tarafından standartlaştırılan travers ve konsollar kullanılmaktadır. Taşıyıcı, durdurucu, son, köşe ve dağıtım direkleri için ayrı tipte traversler yapılmıştır. Genel olarak bir veya iki taraflı olarak kullanılmaktadırlar. Ayrıca ortak (müşterek) direklerde orta gerilim ve alçak gerilim hatları için değişik tiplerde traversler kullanılır. Alçak gerilim hatları için değişik tiplerde traversler kullanılır. Alçak gerilimli hatlarda iletkenler arası yatay ve düşey mesafeler kullanılan malzemenin cinsine göre değişmektedir. Kuvvetli akım yönetmeliğine göre bu açıklıklar bakır iletkenler için 40 cm. alüminyum iletkenler için 50 cm. olarak belirlenmiştir. Travers boylarının da bu uzunluklara uygun olacak şekilde yapılması gerekir. Taşıyıcı traversler (t-60), (t-70) ve (t-80) şeklinde sembolize edilirler. 180° ile 170° arasında açı yapan hatlarda kullanılabilmektedir. Taşıyıcı traverslerde iletkenler, izolatörlere taşıyıcı bağ ile bağladır. Traverslerden (t-60), alçak gerilim A direklerinde (t-70) A ve kafes direklerinde, (t-180)ise A ve kafes direkler ile ortak A ve kafes direklerde kullanılır. Her üç travers 50 mm2 ye kadar bakır ve alüminyum Aster iletkenleri için kullanılabilir. Bu traverslerin boyları sıra ile 60-70 ve 80 cm. dir. Taşıyıcı direklerde iletkenler taşıyıcı bağ ile bağlı ise 5 ~ 6 iletken için 3 travers, 4 ~ 3 iletken için 2 travers, 2 ~ 1 iletken için de 1 travers kullanılır.
KÖŞE TRAVERSLERİ
120°~ 170° açı yapan direklerde kullanılır. Ortak A direklerdeki 90°~ 120° açılarda da bu traversler kullanılır. Köşe traversleri (z-70), (z-80) şeklinde sembolize edilir. Köşe traverslerinde iletkenler taşıyıcı bağ ile bağlıdır. Traversler direğe ikişer ikişer olmak üzere aynı seviyede monte edilir.
DURDURUCU VE SON DİREK TRAVERSLERİ
Düz giden hatların başında ve sonunda veya herhangi bir yerinde branş veya durdurucu direklerde kullanılır. 90°~ 180° lik açı yapan direklerde de kullanılabilir. İletkenler burada durdurucu bağ ile bağlanırlar. İletken kesiti, direklerin yaptığı açı ve direk tiplerine ( A, kafes veya ortak direk gibi ) göre (n¬60); (d-60); (n-70); (d-70); (n-80); (d-80); (N-70); (D-70); (N-80); (D-80) şeklinde sembolize edilirler. Kullanılacak travers sayısı ise, iletken sayısı ve kesitine (durdurucu bağ ile bağlanan iletken sayısına) bağlıdır.
Traverslerin her çeşiti için cetveller düzenlenmiş olup uygun travers bu cetvellerden seçilir. YG. li şebekelerde ise ayrıca travers hesapları yapılır.
KONSOLLAR
Taşıyıcı, son köşe ve durdurucu direkler için ayrı şekil ve yapıdadır. Taşıyıcı konsollar (kt1-kt2) son direk konsolları ( Kn, Kn1 ) köşe direği konsolları ( zKn2, zKn4 ) şeklinde sembolize edilirler. Sembollerdeki rakamlar, iletken sayılarını gösterir.
Traversler ve konsollar, betondan veya demirden yapılırlar. Demirden yapılanları için L veya U demiri kullanılır. Üzerinde izolatör için uygun yerleştirme yerleri bulunur. Şekil 6-8. de yüksek gerilimde kullanılan bazı konsollar görülmektedir. Alçak gerilimde aydınlatma ve sanayi yükleri için dağıtım şebekeleri düzenlenir. Bu hatlar çoğu zaman 3 faz 4 tellidir.
Bazı durumlarda cadde aydınlatılması için ayrıca bir sokak fazı eklenir. B öylece direkteki iletken sayısı 5’e yükselir. Sokak aydınlatılması için tam ve yarı gece aydınlatılması gerekiyorsa direkteki iletken sayısı 6’ ya yükselir. Nötr hattı hepsinde aynı iletkendir. Alçak gerilim şebekelerinde dağıtım sisteminin son kısımları ile 2. derecedeki iletken sayısı 2 veya 3 tür. Şekil : 6-9 da alçak ve orta gerilim şebekelerinde kullanılan çeşitli tipte konsollar görülmektedir.
DİREKBAŞI DONANIMLARI
Direkbaşı donanımları tekli ve ikili donanımlar olarak gruplandırılır. Ayrıca izolatörlerin bağlanış şekillerine göre çift seri ve çift paralel donanımlar da vardır. Direkbaşı donanımları, ülkelerin iklim durumlarına göre de değişir.
Yağışları fazla olan ülkelerde, direk, travers ve öteki gereçler üzerinde kar ve buz birikmemesi için donanımları uygun şekle getirilir. Ayrıca direkler üzerinde bulunan ark boynuzu, ark önleme ve ark koruma çemberleri bulunduğundan donanımların şekil ve sayıları da değişmektedir. Şekil : 6-10 da çeşitli direklerdeki direkbaşı donanımları görülmektedir.
KORKULUKLAR
Şehir içinde çocukların A ve kafes direklere çıkmalarını önlemek için direklere korkuluklar takılır. Bunların ölçüleri, kullanıldıkları direk tipine göre değişir.
DİREKLERİN SEÇİLMESİ
Enerji iletim ve dağıtım şebekelerinde kullanılan direkler; direkteki iletken kullanılış şekli (durdurucu, taşıyıcı, köşe vb.) direk tepe kuvveti, direkteki iletken donanımı, iletken cinsi, iletken kesiti ve direk aralıklarına bağlı olarak seçilir. Köşe direklerinin seçimi ise iletkenlerin köşede yaptıkları açıya da bağlıdır.
İletkenlerin direkte oluşturdukları en büyük çekme kuvveti ve rüzgar yükü hesaplanarak direk tepe kuvveti bulunur.
Kuvvetli akım yönetmeliğine göre her direğin, çeşitli durumlar için hesaplanan tepe kuvvetlerini karşılayabilecek sağlamlıkta olması gerekir. Bazı direklerde, direğin yapılış veya kullanılış durumlarına göre zayıf eksen ve kuvvetli eksen olarak iki kullanma yönü vardır. Her iki yönde hesaplanan tepe kuvvetleri, direk tarafından karşılanabilir durumda olmalıdır. İletkenlerin çekme kuvvetleri ile rüzgar kuvvetleri aynı yönde varsayılır. Bu iki kuvvetin direğin tepesinde oluşturdukları kuvvete, DİREK TEPE KUVVETİ denir. Tepe kuvveti hesaplanırken iletkenlerin traverslerdeki donanım şekillerine de dikkat edilir.
I.ve II. Buz yükü bölgelerindeki tepe kuvvetleri, bölgelerin özelliklerine göre değişir. Doğrultusu düzgün olan ve yükseklik farkı bulunmayan taşıyıcı direklerin, iletkenlerin çekme kuvvetinden etkilenmedikleri düşünülebilir. Direklerdeki yatay ve düşey kuvvetlerin etkisi direk temelinin karşı koyması ile karşılanır. Bunun için temel hesabının da yapılması gerekmektedir.
DİREKLERİN HESABINDA DİKKATE ALINAN KUVVETLER
Direklerin hesabında genel olarak yatay ve düşey kuvvetler etkili olmaktadırlar.
Düşey kuvvetler şunlardan oluşmaktadır:
Yatay kuvvetleri ise şu şekilde sıralayabiliriz :
Yurdumuzda İller Bankası tarafından standartlaştırılan travers ve konsollar kullanılmaktadır. Taşıyıcı, durdurucu, son, köşe ve dağıtım direkleri için ayrı tipte traversler yapılmıştır. Genel olarak bir veya iki taraflı olarak kullanılmaktadırlar. Ayrıca ortak (müşterek) direklerde orta gerilim ve alçak gerilim hatları için değişik tiplerde traversler kullanılır. Alçak gerilim hatları için değişik tiplerde traversler kullanılır. Alçak gerilimli hatlarda iletkenler arası yatay ve düşey mesafeler kullanılan malzemenin cinsine göre değişmektedir. Kuvvetli akım yönetmeliğine göre bu açıklıklar bakır iletkenler için 40 cm. alüminyum iletkenler için 50 cm. olarak belirlenmiştir. Travers boylarının da bu uzunluklara uygun olacak şekilde yapılması gerekir. Taşıyıcı traversler (t-60), (t-70) ve (t-80) şeklinde sembolize edilirler. 180° ile 170° arasında açı yapan hatlarda kullanılabilmektedir. Taşıyıcı traverslerde iletkenler, izolatörlere taşıyıcı bağ ile bağladır. Traverslerden (t-60), alçak gerilim A direklerinde (t-70) A ve kafes direklerinde, (t-180)ise A ve kafes direkler ile ortak A ve kafes direklerde kullanılır. Her üç travers 50 mm2 ye kadar bakır ve alüminyum Aster iletkenleri için kullanılabilir. Bu traverslerin boyları sıra ile 60-70 ve 80 cm. dir. Taşıyıcı direklerde iletkenler taşıyıcı bağ ile bağlı ise 5 ~ 6 iletken için 3 travers, 4 ~ 3 iletken için 2 travers, 2 ~ 1 iletken için de 1 travers kullanılır.
KÖŞE TRAVERSLERİ
120°~ 170° açı yapan direklerde kullanılır. Ortak A direklerdeki 90°~ 120° açılarda da bu traversler kullanılır. Köşe traversleri (z-70), (z-80) şeklinde sembolize edilir. Köşe traverslerinde iletkenler taşıyıcı bağ ile bağlıdır. Traversler direğe ikişer ikişer olmak üzere aynı seviyede monte edilir.
DURDURUCU VE SON DİREK TRAVERSLERİ
Düz giden hatların başında ve sonunda veya herhangi bir yerinde branş veya durdurucu direklerde kullanılır. 90°~ 180° lik açı yapan direklerde de kullanılabilir. İletkenler burada durdurucu bağ ile bağlanırlar. İletken kesiti, direklerin yaptığı açı ve direk tiplerine ( A, kafes veya ortak direk gibi ) göre (n¬60); (d-60); (n-70); (d-70); (n-80); (d-80); (N-70); (D-70); (N-80); (D-80) şeklinde sembolize edilirler. Kullanılacak travers sayısı ise, iletken sayısı ve kesitine (durdurucu bağ ile bağlanan iletken sayısına) bağlıdır.
Traverslerin her çeşiti için cetveller düzenlenmiş olup uygun travers bu cetvellerden seçilir. YG. li şebekelerde ise ayrıca travers hesapları yapılır.
KONSOLLAR
Taşıyıcı, son köşe ve durdurucu direkler için ayrı şekil ve yapıdadır. Taşıyıcı konsollar (kt1-kt2) son direk konsolları ( Kn, Kn1 ) köşe direği konsolları ( zKn2, zKn4 ) şeklinde sembolize edilirler. Sembollerdeki rakamlar, iletken sayılarını gösterir.
Traversler ve konsollar, betondan veya demirden yapılırlar. Demirden yapılanları için L veya U demiri kullanılır. Üzerinde izolatör için uygun yerleştirme yerleri bulunur. Şekil 6-8. de yüksek gerilimde kullanılan bazı konsollar görülmektedir. Alçak gerilimde aydınlatma ve sanayi yükleri için dağıtım şebekeleri düzenlenir. Bu hatlar çoğu zaman 3 faz 4 tellidir.
Şekil 6-8
Bazı durumlarda cadde aydınlatılması için ayrıca bir sokak fazı eklenir. B öylece direkteki iletken sayısı 5’e yükselir. Sokak aydınlatılması için tam ve yarı gece aydınlatılması gerekiyorsa direkteki iletken sayısı 6’ ya yükselir. Nötr hattı hepsinde aynı iletkendir. Alçak gerilim şebekelerinde dağıtım sisteminin son kısımları ile 2. derecedeki iletken sayısı 2 veya 3 tür. Şekil : 6-9 da alçak ve orta gerilim şebekelerinde kullanılan çeşitli tipte konsollar görülmektedir.
Şekil 6-9
Direkbaşı donanımları tekli ve ikili donanımlar olarak gruplandırılır. Ayrıca izolatörlerin bağlanış şekillerine göre çift seri ve çift paralel donanımlar da vardır. Direkbaşı donanımları, ülkelerin iklim durumlarına göre de değişir.
Yağışları fazla olan ülkelerde, direk, travers ve öteki gereçler üzerinde kar ve buz birikmemesi için donanımları uygun şekle getirilir. Ayrıca direkler üzerinde bulunan ark boynuzu, ark önleme ve ark koruma çemberleri bulunduğundan donanımların şekil ve sayıları da değişmektedir. Şekil : 6-10 da çeşitli direklerdeki direkbaşı donanımları görülmektedir.
Şekil 6-10
KORKULUKLAR
Şehir içinde çocukların A ve kafes direklere çıkmalarını önlemek için direklere korkuluklar takılır. Bunların ölçüleri, kullanıldıkları direk tipine göre değişir.
DİREKLERİN SEÇİLMESİ
Enerji iletim ve dağıtım şebekelerinde kullanılan direkler; direkteki iletken kullanılış şekli (durdurucu, taşıyıcı, köşe vb.) direk tepe kuvveti, direkteki iletken donanımı, iletken cinsi, iletken kesiti ve direk aralıklarına bağlı olarak seçilir. Köşe direklerinin seçimi ise iletkenlerin köşede yaptıkları açıya da bağlıdır.
İletkenlerin direkte oluşturdukları en büyük çekme kuvveti ve rüzgar yükü hesaplanarak direk tepe kuvveti bulunur.
Kuvvetli akım yönetmeliğine göre her direğin, çeşitli durumlar için hesaplanan tepe kuvvetlerini karşılayabilecek sağlamlıkta olması gerekir. Bazı direklerde, direğin yapılış veya kullanılış durumlarına göre zayıf eksen ve kuvvetli eksen olarak iki kullanma yönü vardır. Her iki yönde hesaplanan tepe kuvvetleri, direk tarafından karşılanabilir durumda olmalıdır. İletkenlerin çekme kuvvetleri ile rüzgar kuvvetleri aynı yönde varsayılır. Bu iki kuvvetin direğin tepesinde oluşturdukları kuvvete, DİREK TEPE KUVVETİ denir. Tepe kuvveti hesaplanırken iletkenlerin traverslerdeki donanım şekillerine de dikkat edilir.
I.ve II. Buz yükü bölgelerindeki tepe kuvvetleri, bölgelerin özelliklerine göre değişir. Doğrultusu düzgün olan ve yükseklik farkı bulunmayan taşıyıcı direklerin, iletkenlerin çekme kuvvetinden etkilenmedikleri düşünülebilir. Direklerdeki yatay ve düşey kuvvetlerin etkisi direk temelinin karşı koyması ile karşılanır. Bunun için temel hesabının da yapılması gerekmektedir.
DİREKLERİN HESABINDA DİKKATE ALINAN KUVVETLER
Direklerin hesabında genel olarak yatay ve düşey kuvvetler etkili olmaktadırlar.
Düşey kuvvetler şunlardan oluşmaktadır:
- Direğin kendi ağırlığı,
- Konsol (travers) ağırlığı,
- İzolatör ve donanımların ağırlığı,
- Ek malzeme ve donanımların ağırlığı,
- En az 100 kg. Montaj ağırlığı,
- İletkenler ve koruma telinin ağırlığı,
- İletkenler ve koruma telinde oluşan kar ve buz yüklerinin ağırlığı,
Yatay kuvvetleri ise şu şekilde sıralayabiliriz :
- İletkenlerle nötr ve koruma tellerinin çekme kuvvetleri,
- İletkenlere, nötr ve koruma tellerine, konsol ve izolatör ile direğe etki eden rüzgar kuvvetleridir.
Yorumlar
Yorum Gönder